Đặc sản gỏi lá Kon Tum

Gỏi lá Kon Tum không chỉ đơn thuần là một món ăn, mà còn là một tác phẩm nghệ thuật độc đáo

Gỏi lá Kon Tum không chỉ đơn thuần là một món ăn, mà còn là một tác phẩm nghệ thuật độc đáo về chế biến và thưởng thức. Món ăn này là sự kết hợp hài hòa giữa thiên nhiên và bàn tay khéo léo của con người. Nguyên liệu chính của gỏi là những loại lá cây tươi ngon, thường được người dân địa phương hái từ những cây thuốc quý trong rừng vào sáng sớm. Những chiếc lá này không chỉ có màu sắc bắt mắt, mà còn chứa đựng những tinh túy của đất trời. Mỗi loại lá lại mang đến một hương vị đặc trưng riêng, từ nồng nàn, cay nồng đến thanh mát, dịu nhẹ.

Để làm món gỏi lá, người dân nơi đây thường chọn từ 30 đến 60 loại lá khác nhau như: lá lộc vừng, lá sung, lá ổi, lá xoài, chùm ruột, đinh lăng, lá mơ… cùng nhiều loại lá đặc trưng khác mà họ đã quen dùng từ lâu. Các loại lá này được ăn kèm với giò thủ, thịt ba chỉ thái mỏng, da heo thái sợi và tôm đất rang khô.

Thoạt nhìn, món bì heo có vẻ đơn giản, nhưng thực chất lại đòi hỏi quy trình chế biến công phu và tốn nhiều thời gian: từ công đoạn thái sợi mỏng, giã riềng đến trộn thính và nêm nếm gia vị sao cho thật vừa miệng. Ngoài ra, không thể thiếu đĩa tiêu xanh, muối và ớt chỉ thiên - loại ớt cay nồng, có màu xanh đặc trưng của vùng đất đỏ Tây Nguyên.

Tất cả nguyên liệu được bày biện đẹp mắt, hài hòa như một bức tranh sống động với sắc xanh tự nhiên chủ đạo. Tuy nhiên, điểm nhấn đặc biệt nhất của gỏi lá Kon Tum chính là phần nước chấm. Không phải nước mắm hay nước tương quen thuộc, mà là một loại chấm được làm từ gạo nếp lên men - còn gọi là hèm rượu. Gạo được ủ lên men có mùi thơm đặc trưng, sau đó đem xay nhuyễn cùng với tôm và thịt ba chỉ.

Người đầu bếp sẽ phi thơm hành khô trong chảo dầu thật nóng, rồi cho hỗn hợp đã xay vào đảo đều, nêm thêm sa tế và gia vị, đun liu riu trên lửa nhỏ. Khi mùi thơm lan tỏa ngào ngạt, đó cũng là lúc nước chấm đạt độ chín hoàn hảo, sẵn sàng để dọn ra và thưởng thức cùng gỏi lá.

Điều đặc biệt của gỏi lá Kon Tum không chỉ nằm ở hương vị mà còn ở cách bày trí và thưởng thức – một trải nghiệm văn hóa ẩm thực đầy mới lạ và thú vị. Món ăn thường được trình bày trên một chiếc mâm hoặc đĩa lớn, ở giữa là các loại lá xanh mướt, xung quanh xếp thịt ba chỉ, giò thủ, tôm đất rang khô cùng các loại gia vị như muối hạt, tiêu xanh, tiêu đen, ớt chỉ thiên.

Người ăn sẽ chọn một chiếc lá bản to như lá cải xanh hoặc lá sung để làm “chiếc phễu” cuốn gỏi. Tiếp đó, lần lượt cho thêm khoảng dưới 10 loại lá nhỏ khác vào bên trong để đảm bảo vừa miệng và dễ cầm. Sau lớp lá là các nguyên liệu như thịt ba chỉ, tôm, bì heo; cuối cùng là rắc chút muối, tiêu và chan một thìa nước chấm đặc biệt lên trên.

Người ăn chỉ cần cuốn khoảng dưới 10 lá, thành hình phễu để vừa miệng ăn và dễ cầm hơn

Chỉ cần một miếng gỏi, bạn sẽ cảm nhận được sự hòa quyện tinh tế của nhiều tầng hương vị: cái giòn mát của lá rừng, vị chát bùi của lá sung, vị chua thanh của lá xoài, mùi thơm dịu của lá ổi, vị ngọt của thịt, cùng độ cay nồng của tiêu ớt – tất cả tạo nên một bản giao hưởng vị giác độc đáo, khó quên.

Món ăn này thường được dùng trong các dịp lễ hội, những buổi tụ họp gia đình hay gặp gỡ bạn bè. Thưởng thức gỏi lá, người ta không chỉ cảm nhận hương vị độc đáo mà còn cảm nhận được sự gắn kết, tình cảm chân thành của người dân nơi đây. Họ ngồi quây quần bên mâm gỏi, cùng nhau cuốn lá, cùng chia sẻ câu chuyện đời thường, tiếng cười rộn rã hòa lẫn với tiếng suối róc rách, tiếng gió vi vu giữa núi rừng đại ngàn.

Mỗi chiếc cuốn gỏi như mang theo một câu chuyện, một kỷ niệm, một phần hồn của mảnh đất Kon Tum đầy nắng gió. Thưởng thức món ăn này cũng chính là hòa mình vào không gian văn hóa đậm đà bản sắc của đồng bào dân tộc thiểu số – nơi chất mộc mạc, giản dị được nâng tầm bằng sự tinh tế trong từng hương vị.

Nhiều người tìm đến Kon Tum không chỉ để chiêm ngưỡng thiên nhiên hùng vĩ, những cánh rừng xanh thẳm, mà còn để khám phá nền văn hóa ẩm thực độc đáo. Gỏi lá đã vượt ra khỏi vai trò của một món ăn thường ngày để trở thành biểu tượng ẩm thực của vùng đất và con người nơi đây. Với những ai từng một lần nếm thử, hương vị đặc trưng ấy như một mảnh ghép khó quên trong hành trình trải nghiệm ẩm thực Việt Nam.

Nguồn: Đặc sản gỏi lá Kon Tum

Đào Văn Hậu

badantoc.vn