Thuốc lá điện tử: Những rủi ro vượt xa tổn thương phổi và não

Tính đến hết năm 2023, cứ 9 đứa trẻ thì có một đứa đã thử thuốc lá điện tử, trong khi các nghiên cứu khoa học ngày càng nhận thấy loại thuốc lá này có quá nhiều mối quy hại với sức khoẻ, nhất là với thanh thiếu niên. Ảnh: Shutterstock

Nghiên cứu cho thấy sự phổ biến của thuốc lá điện tử trong giới trẻ ở Anh đã tăng mạnh trong những năm gần đây. Theo một cuộc khảo sát được thực hiện bởi tổ chức từ thiện chống hút thuốc, Ash, số trẻ em thử nghiệm thuốc lá điện tử đã tăng từ 7,7% vào năm 2022 lên 11,6% vào năm 2023.

Hầu hết những đứa trẻ này muốn thử loại thuốc lá mới này “vì tò mò” và biết đến việc quảng cáo thuốc lá điện tử ở các cửa hàng và trên môi trường trực tuyến. Các động lực khác để giới trẻ sử dụng thuốc lá điện tử, bao gồm sự dễ dàng sử dụng, hương vị (giới trẻ đặc biệt bị thu hút bởi hương vị trái cây hoặc món tráng miệng) và giúp kết nối với bạn bè.

Tuy nhiên, thuốc lá điện tử lại tiềm ẩn nhiều rủi ro đối với giới trẻ, bao gồm cả tác hại đối với phổi và não.

Các nhà nghiên cứu, cho rằng tuổi vị thành niên là giai đoạn nhạy cảm cho sự phát triển của trí não. Trong thời gian này, não phát triển, thay đổi và hình thành những kết nối mới. Các phần kiểm soát cảm xúc và khen thưởng phát triển nhanh hơn những phần giúp lập kế hoạch và tự chủ. Điều này có thể khiến thanh thiếu niên dễ gặp nhiều rủi ro hơn, chẳng hạn như sử dụng thuốc lá điện tử.

Nicotine, có trong thuốc lá điện tử, ảnh hưởng đến thanh thiếu niên khác với người lớn vì não của họ nhạy cảm hơn. Các thụ thể não bị ảnh hưởng bởi nicotine rất quan trọng đối với việc học tập và nghiện ngập. Ngay cả khi tiếp xúc với nicotin ở mức độ thấp cũng có thể khiến thanh thiếu niên dễ bị nghiện các chất khác, thử nghiệm các hành vi nguy hiểm hoặc phát triển các vấn đề về sức khỏe tâm thần.

Nicotine có thể có tác dụng lâu dài đối với não bộ của thanh thiếu niên. Việc tiếp xúc với nicotin có thể gây tổn hại đến khả năng học tập và tập trung của người trẻ, đồng thời khiến họ có nhiều khả năng hành động bốc đồng khi đến tuổi trưởng thành.

Ngay cả một lượng nhỏ nicotine cũng có thể gây nguy hiểm cho thanh thiếu niên dễ mắc các bệnh như hen suyễn, khiến chúng nhạy cảm hơn với căng thẳng và có thể dẫn đến các vấn đề về tâm trạng sau này trong cuộc sống.

Những người trẻ tuổi sử dụng thuốc lá điện tử có nhiều khả năng bắt đầu hút thuốc hơn và khó bỏ thuốc lá hơn. Và việc sử dụng các sản phẩm thuốc lá điện tử cùng với các sản phẩm khác có chứa nicotine, chẳng hạn như thuốc lá, có thể còn tệ hơn đối với sức khỏe của họ.

Những rủi ro tiềm ẩn

Có nhiều rủi ro ít rõ ràng hơn đối với việc hút thuốc lá điệ tử. Các hóa chất trong chất lỏng của thuốc lá điện tử, bao gồm nhiều chất độc khác nhau, kim loại nặng và thậm chí có thể có chất phóng xạ polonium có thể gây hại. Các thành phần, lượng sử dụng mỗi loại và nhiệt độ mà chúng được đun nóng sẽ tạo thành hơi cũng có thể ảnh hưởng lớn đến sức khoẻ.

Một số thuốc lá điện tử cũng có thể cung cấp nhiều nicotine hơn người dùng mong đợi. Điều này có thể là do sự pha trộn cụ thể của các thành phần mà các nhãn hiệu khác nhau cho vào trong chất lỏng thuốc lá điện tử.

Nhiều rủi ro khi sử dụng thuốc lá điện tử

Sự đa dạng của hương liệu trong thuốc lá điện tử cũng là điều đáng lo ngại, đặc biệt là đối với thanh thiếu niên. Với hơn 7.000 hương vị trên thị trường như trái cây, kẹo bông, bạc hà và sô cô la, thuốc lá điện tử được thiết kế để thu hút giới trẻ. Một nghiên cứu của Hoa Kỳ năm 2023, cho thấy thanh thiếu niên đặc biệt bị thu hút bởi những hương vị trái cây hơn.

Nhưng những hương liệu này cũng có thể gây hại cho phổi, chúng có khả năng gây ra tình trạng nghiêm trọng gọi là “phổi bỏng ngô” hoặc viêm phế quản tắc nghẽn. Đây là tình trạng ảnh hưởng đến đường hô hấp nhỏ nhất của phổi, nó có thể dẫn đến tình trạng ho và khó thở.

Ngoài ra, còn có một số bằng chứng cho thấy những hương liệu này, thường tập trung nhiều trong khí dung thuốc lá điện tử, nó có thể gây hại cho các tế bào trong cơ thể của con người.

Theo Hiệp hội các nhà sản xuất và chiết xuất hương liệu, cơ quan quốc gia đại diện cho ngành hương liệu ở Hoa Kỳ, hương liệu thuốc lá điện tử trên thị trường đang làm dấy lên mối lo ngại về mức độ an toàn của chúng. Vấn đề này cần phải được kiểm tra và kiểm soát, đặc biệt là các hương liệu sử dụng cho mục đích hít phải.

Điều này rất quan trọng vì một số hương liệu, như diacetyl, có thể được sử dụng để tạo hương vị giống bơ cho thực phẩm, dường như vô hại khi bạn ăn chúng nhưng có thể gây ra các vấn đề nghiêm trọng về phổi nếu hít phải. Đây là một chất hóa học có liên quan đến phổi bỏng ngô, được thấy ở những công nhân tiếp xúc với lượng diacetyl cao trong các nhà máy thực phẩm. Kết quả là, các nhà sản xuất thực phẩm lớn đã loại bỏ diacetyl khỏi sản phẩm của họ. Tuy nhiên, diacetyl vẫn có sẵn trong thuốc lá điện tử.

Quá trình chiết xuất nicotine từ thuốc lá có thể để lại các hóa chất khác như nornicotine và dư lượng như cotinine. Và việc xử lý hoặc bảo quản những chất này không đúng cách có thể tạo ra tạp chất có hại cho sức khỏe.

Ngay cả khi chất lỏng trong thuốc lá điện tử được quảng cáo là không chứa nicotine, nó vẫn có thể chứa các hóa chất gọi là nitrosamine, loại chất này được biết đến là tác nhân gây ung thư.

Việt Nam nên cấm tuyệt đối thuốc lá điện tử?

Tại Việt Nam, thời gian gần đây, số trường hợp ngộ độc do sử dụng thuốc lá điện tử đã được ghi nhận ở nhiều tỉnh, thành phố. Đáng chú ý, hầu hết các trường hợp xảy ra ở lứa tuổi học sinh, trong đó có cả nữ giới.

Theo thống kê sơ bộ tại Trung tâm chống độc bệnh viện Bạch mai, từ năm 2020 đến nay, Trung tâm tiếp nhận khoảng 100 ca ngộ độc nicotin và ma tuý tổng hợp do sử dụng thuốc lá điện tử.

Thương tích và tử vong do cháy, nổ thiết bị điện tử: Ngoài độc tính hóa học, các thiết bị thuốc lá điện tử bị lỗi/hỏng đã gây ra các vụ cháy nổ dẫn đến thiệt hại tài sản và thương tích nghiêm trọng (ví dụ như chân, tay, cổ và bỏng mặt, chấn thương mặt (mắt, mũi, miệng), và gây tổn thương tâm lý, chấn thương sọ và gãy xương cổ). Chỉ riêng tại Hoa Kỳ từ năm 2015 đến 2017, ước tính có khoảng 2.035 vụ nổ thuốc lá điện tử và các tổn thương do bỏng tại các khoa cấp cứu của bệnh viện Hoa Kỳ.

Các chấn thương bao gồm bỏng mặt, đùi, háng, bàn tay, mắt, mất nhiều răng, chấn thương dây thần kinh hướng tâm, rách mặt và gãy xương hàm dưới. Không chỉ vậy, thuốc lá điện tử làm tăng nguy cơ khiến cho trẻ em và thanh thiếu niên sau này sẽ sử dụng thuốc lá thông thường.

Bằng chứng từ các nước cho phép sử dụng thuốc lá điện tử cho thấy thuốc lá điện tử là nguyên nhân cho việc bắt đầu sử dụng thuốc lá điếu thông thường ở thanh thiếu niên bởi bản chất vẫn là nghiện chất nicotin.

Vì vậy, thanh thiếu niên sử dụng thuốc lá điện tử có nhiều khả năng trở thành người hút thuốc lá điếu thông thường. Thanh thiếu niên chưa bao giờ hút thuốc nhưng sử dụng thuốc lá điện tử thì tỷ lệ chuyển sang hút thuốc lá điếu thông thường cao hơn từ 2 đến 3,5 lần so với những thanh thiếu niên chưa từng sử dụng thuốc lá điện tử.

Thuốc lá điện tử đã xuất hiện không chỉ ở Việt Nam mà còn trên thế giới, nếu cho phép nó lưu hành, nên có những điều luật như thế nào để có thể quản lý được ngành hàng này? Cũng tương tự như thuốc lá điếu hiện nay, Việt Nam vẫn cho phép kinh doanh thuốc lá điếu nhưng tình trạng buôn lậu từ trước đến nay vẫn xảy ra.

Theo báo cáo đánh giá 10 năm thực hiện Luật Phòng chống tác hại thuốc lá (báo cáo từ các bộ, ngành, địa phương): Việc quản lý các thương nhân phân phối, bán buôn, bản lẻ sản phẩm thuốc lá chưa tốt, do đó, khả năng tiếp cận của người tiêu dùng đối với hệ thống bán lẻ thuốc lá khá dễ dàng.

Một số thương nhân bán lẻ sản phẩm thuốc lá vẫn hoạt động kinh doanh khi chưa được cấp Giấy phép bán lẻ sản phẩm thuốc lá do ý thức tuân thủ pháp luật chưa cao. Đây là một kẽ hở gây khó kiểm soát việc thuốc lá lậu vào thị trường.

Trong khi hiện nay, ngành công nghiệp thuốc lá đã tạo ra sản phẩm lai giữa thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng, trong đó bộ phận nguyên liệu để hút bao gồm cả nguyên liệu thuốc lá và bộ phận chứa dung dịch giống như thuốc lá điện tử. Do khó nhận diện nên các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới dễ dàng xâm nhập vào đời sống, đồng thời cũng khiến cho việc kiểm tra và nhận biết của các cơ quan chức năng cũng rất khó khăn.

Vì vậy làm thế nào để quản lý chặt chẽ để tránh việc lợi dụng pha trộn ma tuý, để tránh cho trẻ em không sử dụng là một khó khăn, thách thức lớn cho cơ quan quản lý và cả xã hội. Nhà nước sẽ phải tốn kém thêm nguồn lực, chi phí để quản lý trong khi sản phẩm này lại tạo thêm gánh nặng về bệnh tật, tử vong và ảnh hưởng đến trẻ em, thanh thiếu niên. Nếu lợi ích kinh doanh đi ngược lại lợi ích sức khỏe cộng đồng thì chọn vấn đề ưu tiên là sức khỏe cộng đồng

Trước những tác hại nghiêm trọng của các sản phẩm thuốc lá mới tới sức khoẻ, đặc biệt là thế hệ trẻ, nên nếu chúng ta không quyết liệt ngăn chặn các sản phẩm thuốc lá mới này tại Việt Nam trước khi quá muộn thì thế hệ trẻ của chúng ta sẽ phải gánh chịu hậu quả rất lớn, đặc biệt đặc biệt việc cho phép sử dụng thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng sẽ làm gia tăng tình trạng sử dụng ma tuý, rất khó kiểm soát, gây ảnh hưởng đến sức khoẻ, trật tự an toàn xã hội.

Tháng 10/2023 Tổ chức Y tế thế giới cũng đã có bản khuyến nghị đối với Việt Nam rằng, đề nghị Quốc hội ban hành Nghị quyết cấm nhập khẩu, sản xuất, phân phối và bán các sản phẩm nicotine, hệ thống phân phối điện tử không chứa nicotine và các sản phẩm thuốc lá nung nóng, cũng như cấm quảng cáo và khuyến mãi các sản phẩm này ở Việt Nam.

Trên thế giới đã có 42 nước cấm. Trong khu vực ASEAN đã có 5 quốc gia cấm hoàn toàn thuốc lá điện tử là Thái Lan, Singapore, Lào, Brunei,Campuchia.

Trên quan điểm lấy lợi ích sức khỏe của người dân là trên hết, đặc biệt ngăn ngừa thế hệ trẻ phụ thuộc vào sản phẩm gây nghiện, Bộ Y tế dự kiến đề xuất với Quốc hội sớm ban hành Nghị quyết về việc cấm sử dụng và kinh doanh các sản phẩm thuốc lá mới tại Việt Nam.

Dù chúng ta vẫn chưa có thống nhất về việc cấm hay không và kiểm soát vấn nạn sử dụng thuốc lá điện tử tràn lan như hiện nay. Song với hàng trăm loại thuốc lá thế hệ mới đang có mặt trên thị trường, có lẽ chúng ta cũng cần có một cách tiếp cận toàn diện hơn.

Điều này có thể sẽ bao gồm việc trấn áp người lớn mua thuốc lá điện tử cho giới trẻ, đồng thời cần những cảnh báo sức khỏe nổi bật hơn được hiển thị trực quan hơn trên cả môi trường trực tuyến và trong các cửa hàng. Ngoài ra, theo các nhà khoa học, chúng ta cũng cần những hạn chế về hương vị nhắm đến giới trẻ, xác minh độ tuổi chặt chẽ hơn đối với tất cả các hoạt động bán thuốc lá điện tử và các quy định không chỉ bao gồm hàm lượng nicotine mà còn cả thành phần và bao bì của thuốc lá điện tử không chứa nicotine.

Việc tiếp tục giám sát độ an toàn của các sản phẩm này cũng rất quan trọng, đặc biệt là trước những sơ hở bị “các công ty lừa đảo” lợi dụng để cung cấp cho trẻ em các mẫu thuốc lá điện tử miễn phí không chứa nicotine.

Nguồn: Thuốc lá điện tử: Những rủi ro vượt xa tổn thương phổi và não

Minh Đức

thuongtruong.com.vn