Lâm Đồng: Ngân vang tiếng đàn đá Đắk Kar

Trên dòng suối Đắk Kar hiền hòa thơ mộng, nhiều bộ đàn đá (goong lú) được đồng bào bon Bu Bir, xã Quảng Tín tìm thấy và gìn giữ. Trải qua bao thế hệ, âm thanh đàn đá vẫn vang vọng và ngày ngày họ vẫn kể cho con cháu nghe huyền thoại về đàn đá với bao niềm tự hào.

Sưu tầm, gìn giữ đàn đá

Ở bon Bu Bir, nhiều gia đình đã sưu tầm đàn đá và được giới thu mua đồ cổ tìm tận nơi hỏi mua với giá rất cao nhưng họ đều không bán. Một trong những người chuyên tìm, sưu tầm đồ cổ chính là anh Điểu Phương. Theo như lời anh kể thì cái “duyên” với đàn đá đến với anh rất bất ngờ. Năm 2001, trong lúc chơi ở suối Ðắk Kar, anh Điểu Phương vô tình thấy một thanh đá có hình dáng đẹp liền mang về cho những người già trong bon xem.

Đàn đá được tìm thấy tại suối Đắk Kar, xã Quảng Tín (Lâm Đồng).

Sau khi xác định đó chính là đàn đá thì anh lại đi tìm thêm để thỏa mãn trí tò mò của mình. Từ đó, cứ hễ vào mùa nắng, anh Điểu Phương lại tìm đến suối Ðắk Kar tìm những thanh đá vô tri vô giác để bổ sung vào bộ sưu tập đàn đá của mình. Hiện anh đã và đang sở hữu 5 bộ đàn đá, mỗi thanh nặng từ 5 - 15 kg.

Sau khi sưu tầm được, anh Ðiểu Phương đều mời những nghệ nhân am hiểu về đàn đá trên địa bàn đến để thẩm định, cũng như sắp xếp theo đúng trình tự một dàn hoàn chỉnh. Mặc dù có nhiều nhà sưu tầm từ các tỉnh, thành khác đến hỏi mua nhưng anh nhất định không bán.

Anh Điểu Phương chia sẻ: “Việc sưu tầm đàn đá đến với tôi như một cái “duyên” tiền định. Thuở nhỏ, tôi đã được nghe ông bà, những người già trong bon đánh đàn đá cũng như các sự tích liên quan đến dòng suối. Chính âm thanh trong trẻo, lạ lẫm đó cứ vang vọng, thôi thúc tôi sưu tầm, gìn giữ”.

Qua tìm hiểu được biết, bộ đàn đá đầu tiên được phát hiện tại dòng suối Đắk Kar là vào năm 1990, do ông Ðiểu Bang tìm thấy và hiện đang lưu giữ tại Bảo tàng tỉnh Ðắk Lắk. Cũng từ đó đến nay, có rất nhiều người đến bon Bu Bir tìm kiếm, sưu tầm đàn đá…

Nghệ nhân Ðiểu Têu cho biết: “Ðàn đá ở suối Ðắk Kar này nhiều lắm, nếu chịu khó tìm cũng có đến mấy chục bộ. Việc sưu tầm đàn đá cũng như một số nhạc cụ cổ truyền là nhằm bảo tồn nét văn hóa đặc trưng của đồng bào. Hiện nay, trong bon, ngoài 5 bộ đàn đá hoàn chỉnh (3 thanh và 6 thanh) của Ðiểu Phương thì còn lại là rải rác 1 - 2 thanh trong các hộ gia đình”.

Các giá trị khoa học

Theo kết quả nghiên cứu của các nhà khoa học, đàn đá Đắk Kar có niên đại khoảng 2.500 - 3.000 năm, được làm từ chất liệu đá sừng cordierite. Qua gia công ghè đẽo, chế tác, người tiền sử đã tạo ra bộ đàn đá hoàn chỉnh gồm 3 thanh, với ý nghĩa là thanh t’ru (cha), thanh t’rơ (mẹ), thanh tê (con). Đây là hiện vật có giá trị rất lớn, bổ sung vào bộ sưu tập nhạc cụ nhóm đá sừng, đóng góp mới cho việc nghiên cứu khoa học về các nền văn hóa nghệ thuật cổ xưa, đặc biệt là các dân tộc bản địa Nam Tây Nguyên.

Việc giải mã đàn đá Đắk Kar của các nhà nghiên cứu đã tái hiện dòng lịch sử quay về với Tây Nguyên thời cổ đại cách ngày nay khoảng 2.500 - 3.000 năm; cho thế hệ đương đại một góc nhìn toàn cảnh về di sản văn hóa độc đáo mà người tiền sử trên vùng đất Tây Nguyên đại ngàn đã sáng tạo, lưu truyền đến ngày nay.

Năm 2005, các bộ đàn được phát hiện, trong đó có đàn đá Đắk Kar đã được UNESCO xếp vào danh sách các nhạc cụ trong “Không gian văn hóa cồng chiêng Tây Nguyên”. Từ sự kỳ diệu của đàn đá Đắk Kar, năm 2019, trong quá trình xây dựng và đưa vào sử dụng Nhà Triển lãm âm thanh Công viên địa chất toàn cầu UNESCO Đắk Nông, các nghệ sĩ người Pháp đã kết hợp giữa đàn đá Đắk Kar với ứng dụng công nghệ tiên tiến để tạo nên một bộ đàn đá hiện đại, với âm thanh của đá rất huyền bí và đầy tính khám phá. Hiện, bộ đàn đá Đắk Kar đang được trưng bày tại “Nhà Triển lãm âm thanh” của Công viên địa chất toàn cầu UNESCO Đắk Nông.

Nguồn: Ngân vang tiếng đàn đá Đắk Kar

Mỹ Hằng

baolamdong.vn