Thanh toán không tiền mặt thúc đẩy kinh tế số

Trong kỷ nguyên chuyển đổi số toàn diện, thanh toán không tiền mặt không chỉ là xu thế tất yếu, mà còn là một trong những trụ cột quan trọng thúc đẩy kinh tế số tại Việt Nam. Với sự vào cuộc mạnh mẽ của Chính phủ, các bộ, ngành và doanh nghiệp, thanh toán không tiền mặt đóng vai trò then chốt trong việc hiện thực hóa mục tiêu xây dựng nền kinh tế số hiện đại, minh bạch và bền vững.

Từ xu hướng đến nhu cầu thiết yếu

Chỉ trong vài năm trở lại đây, thanh toán không tiền mặt đã có những bước phát triển ngoạn mục. Theo Ngân hàng Nhà nước (NHNN), tính đến cuối năm 2024, cả nước ghi nhận hơn 204,5 triệu tài khoản thanh toán cá nhân, 154,1 triệu thẻ ngân hàng đang lưu hành và 86,97% người trưởng thành đã có tài khoản ngân hàng.

Bên cạnh đó, hệ thống thanh toán điện tử liên ngân hàng xử lý trung bình 820.000 tỷ đồng mỗi ngày, tương đương hơn 40 triệu USD, với khoảng 30 triệu giao dịch/ngày; đồng thời, hệ thống chuyển mạch tài chính và bù trừ điện tử cũng xử lý 26 triệu giao dịch/ngày. Các chỉ số này cho thấy, nền tảng thanh toán số của Việt Nam đang mở rộng quy mô và độ phủ nhanh chóng.

Đến đầu năm 2025, tỷ lệ người trưởng thành có tài khoản thanh toán đạt trên 85%, hơn 75% giao dịch mua sắm tại các đô thị lớn đã được thực hiện qua các phương thức điện tử như chuyển khoản, quét mã QR, ví điện tử và thẻ ngân hàng.

Xu hướng này không chỉ giới hạn ở các thành phố lớn mà đang dần lan rộng tới khu vực nông thôn, miền núi. Việc sử dụng điện thoại thông minh, mạng 4G/5G và các nền tảng fintech giúp người dân tiếp cận dịch vụ tài chính nhanh chóng, thuận tiện và an toàn hơn bao giờ hết. Thanh toán không tiền mặt từ đó trở thành nhu cầu thiết yếu trong đời sống kinh tế - xã hội hiện đại.

Thanh toán không tiền mặt mang lại lợi ích rõ rệt cho tất cả các bên: người tiêu dùng, doanh nghiệp và nhà nước. Đối với người dân, thanh toán số giúp tiết kiệm thời gian, giảm rủi ro mất mát tài sản và tạo điều kiện tiếp cận dịch vụ tài chính mọi lúc, mọi nơi.

Đối với doanh nghiệp, đặc biệt là doanh nghiệp nhỏ và siêu nhỏ, việc ứng dụng thanh toán số không chỉ giúp cải thiện hiệu quả kinh doanh mà còn mở rộng thị trường, nâng cao tính cạnh tranh và khả năng tích hợp vào chuỗi cung ứng toàn cầu.

Về phía nhà nước, thanh toán điện tử góp phần minh bạch hóa các giao dịch tài chính, giảm thiểu thất thoát thuế, hạn chế rửa tiền và tạo nền tảng cho việc xây dựng cơ sở dữ liệu số quốc gia, từ đó hỗ trợ hoạch định chính sách hiệu quả hơn.

Thanh toán không tiền mặt – Động lực phát triển kinh tế số

Kinh tế số đang trở thành động lực tăng trưởng mới của Việt Nam, đóng góp gần 16,5% GDP năm 2024 và dự kiến đạt 20% vào năm 2025 theo mục tiêu Chính phủ đề ra. Trong hệ sinh thái kinh tế số, thanh toán không tiền mặt giữ vai trò huyết mạch, giúp luân chuyển giá trị nhanh chóng, thông suốt và an toàn.

Chia sẻ tại Hội thảo “Thanh toán không tiền mặt: Động lực tăng trưởng kinh tế số” đã diễn ra tại TP. Hồ Chí Minh trong khuôn khổ chuỗi sự kiện “Ngày không tiền mặt 2025”, Phó Thống đốc NHNN Phạm Tiến Dũng nhấn mạnh, thanh toán không dùng tiền mặt là động lực then chốt thúc đẩy kinh tế số, góp phần tăng minh bạch, phát triển thương mại điện tử và dịch vụ công.

Phó Thống đốc cho biết, hiện trên địa bàn cả nước tỷ lệ người trưởng thành sở hữu tài khoản ngân hàng đã đạt 87%. Hệ thống thanh toán điện tử liên ngân hàng xử lý trung bình 820.000 tỷ đồng mỗi ngày, hệ thống chuyển mạch tài chính đạt khoảng 26 triệu giao dịch/ngày. Đặc biệt, quá trình xác thực định danh điện tử bằng căn cước công dân gắn chip và sinh trắc học đang đạt kết quả ấn tượng với hơn 110,8 triệu hồ sơ cá nhân và 711.000 hồ sơ tổ chức đã được xác thực, là nền tảng quan trọng để bảo vệ người tiêu dùng trong môi trường số.

Ông Nguyễn Hưng Nguyên, Phó Tổng Giám đốc Napas bổ sung thêm, hiện nay giao dịch không tiền mặt tại Việt Nam đã tiệm cận Thái Lan, Ấn Độ và chỉ đứng sau Trung Quốc. Trong quý I/2025, người Việt thực hiện 5,5 tỷ giao dịch không tiền mặt, trong đó có tới 4,5 tỷ giao dịch qua kênh số với tổng giá trị đạt 40 triệu tỷ đồng.

Theo ông Nguyên, trong năm 2024 Napas ghi nhận mức tăng trưởng mạnh với việc xử lý thành công 9,56 tỷ giao dịch, tăng gần 30% về số lượng và hơn 14% về giá trị so với năm trước. “Điều này không chỉ giúp tăng tốc độ thanh toán, mà còn giảm chi phí vận hành, tối ưu dòng tiền, tăng tính minh bạch, hỗ trợ quản lý thuế hiệu quả nhờ khả năng truy vết giao dịch theo thời gian thực”, ông Nguyên nhấn mạnh.

Ghi nhận từ các tổ chức tín dụng, finetch cũng cho thấy việc áp dụng công nghệ số trong thanh toán đang không ngừng mở rộng và chuyên nghiệp hóa. Ông Phùng Duy Khương, Phó Tổng Giám đốc VPBank thông tin, chỉ từ quý IV/2024, hơn 60% giao dịch của VPBank đã diễn ra theo hình thức không chạm. Đồng thời, ngân hàng còn phát triển các giải pháp cho nhóm tiểu thương như “Tap to Phone” - biến smartphone thành thiết bị POS di động.

Trong khi đó, ở góc độ công nghệ, bà Lê Thị Thanh Bình, Giám đốc khu vực phía Nam Cốc Cốc cho biết, hiện đã có 59% người tiêu dùng Việt ưu tiên thanh toán không tiền mặt, đặc biệt là giới trẻ và nhóm thu nhập cao. “Việc phổ cập thanh toán không dùng tiền mặt đã tạo nền tảng để xây dựng xã hội số, kinh tế số giúp người dân, doanh nghiệp hưởng lợi đáng kể”, bà Bình nhìn nhận.

Chính sách thúc đẩy và những thách thức phía trước

Nhằm đẩy nhanh tiến độ số hóa thanh toán, Chính phủ đã triển khai nhiều chính sách mạnh mẽ: Đề án phát triển thanh toán không dùng tiền mặt giai đoạn 2021–2025, thúc đẩy định danh điện tử (eKYC), cơ sở dữ liệu công dân và áp dụng mã QR chuẩn thống nhất toàn quốc.

Tại hội thảo “Thanh toán không tiền mặt - Động lực tăng trưởng kinh tế số”, Phó Thủ tướng Hồ Đức Phớc đã nhấn mạnh: “Phải hoàn thiện thể chế, chính sách pháp lý phù hợp, tạo điều kiện thuận lợi cho các mô hình thanh toán sáng tạo, đồng thời kiểm soát rủi ro, bảo vệ tài sản người dân”. Phó Thủ tướng cũng lưu ý cần sớm xây dựng chiến lược toàn diện cho thanh toán số, trong đó con người phải là trung tâm thông qua giáo dục tài chính sớm trong nhà trường, nâng cao năng lực số cộng đồng và hỗ trợ hạ tầng tại vùng sâu, vùng xa.

Về phía Bộ Công Thương, mục tiêu đến năm 2030 là đạt 80% giao dịch không tiền mặt trong thương mại điện tử. Để làm được điều đó, kế hoạch tổng thể 2026 - 2030 đã được chuẩn bị với các nhóm giải pháp hỗ trợ tiểu thương chợ truyền thống, tích hợp thanh toán trên thiết bị di động giá rẻ và hợp tác với các tổ chức trung gian để phổ cập ví điện tử, mã QR, thẻ phi tiếp xúc...

Một đề xuất đáng chú ý đến từ phía Ngân hàng Shinhan, là Việt Nam có thể học hỏi Hàn Quốc trong việc khấu trừ thuế thu nhập cá nhân cho người sử dụng thanh toán số. Chính sách này từng giúp Hàn Quốc tăng 15% tỷ lệ giao dịch không tiền mặt. Nếu áp dụng tương tự tại Việt Nam, cùng với ưu đãi thuế cho doanh nghiệp chấp nhận thanh toán số, dự kiến kinh tế số có thể tăng trưởng thêm 10% mỗi năm.

Theo các chuyên gia kinh tế, thanh toán không dùng tiền mặt không chỉ là câu chuyện công nghệ, đó là trụ cột trong chiến lược phát triển kinh tế số. Khi Chính phủ, doanh nghiệp và người dân cùng đồng hành, Việt Nam hoàn toàn có thể bứt phá để xây dựng một xã hội hiện đại, minh bạch và cạnh tranh trong kỷ nguyên số.

Tuy nhiên, để thanh toán không tiền mặt trở thành thói quen phổ biến, Việt Nam vẫn phải đối mặt với không ít thách thức: thói quen sử dụng tiền mặt lâu đời, độ phủ sóng hạ tầng số chưa đồng đều giữa các vùng miền, và nguy cơ mất an toàn thông tin cá nhân.

Để vượt qua rào cản này, cần sự phối hợp đồng bộ giữa các cơ quan quản lý, ngân hàng, doanh nghiệp công nghệ tài chính và chính người dân. Trong đó, nâng cao nhận thức, đảm bảo an toàn bảo mật thông tin, và mở rộng tiếp cận tài chính số tới mọi tầng lớp xã hội là những nhiệm vụ cấp thiết.

Nguồn:Thanh toán không tiền mặt thúc đẩy kinh tế số

Trung Anh

thuongtruong.com.vn