Việt Nam cho phép các công ty lớn mua năng lượng sạch trực tiếp vì mục tiêu khí hậu

Nghị định của Chính phủ cho phép các thỏa thuận mua điện trực tiếp, gọi tắt là DPPA, đã được phê duyệt vào đầu tháng này. Nghị định này dỡ bỏ quy định yêu cầu tất cả người tiêu dùng điện chỉ được dựa vào tập đoàn điện lực nhà nước Việt Nam (EVN) và các công ty con của họ, phân phối điện theo mức giá do Chính phủ ấn định.

Các nhà đầu tư nước ngoài có vai trò quan trọng đối với sự phát triển của Việt Nam với tư cách là một nước xuất khẩu lớn đã kêu gọi sự thay đổi này.

Giles Cooper, đối tác của công ty luật quốc tế Allens có trụ sở tại Hà Nội, chuyên về chính sách năng lượng, cho biết: “DPPA sẽ thay đổi đáng kể hiện trạng này”.

Nếu không có sự thay đổi như vậy, các công ty sẽ “khó, nếu không muốn nói là không thể” thực hiện được cam kết giảm dần sự phụ thuộc vào nhiên liệu hóa thạch. Ông Cooper cho biết, với việc ngày càng nhiều quốc gia đánh thuế ô nhiễm carbon, các công ty có thể chứng minh rằng nhà máy của họ sử dụng năng lượng sạch có thể nhận được “lợi thế cạnh tranh đáng kể” ở một số thị trường.

“Việc nới lỏng quyền kiểm soát việc bán điện của nhà nước đã được lên kế hoạch từ năm 2019. Ở hầu hết các nước Đông Nam Á, thị trường điện có xu hướng tập trung. Nhưng DPPA cho phép các công ty mua năng lượng trực tiếp từ các nhà sản xuất điện đang gia tăng”, Kyeongho Lee, người đứng đầu Bộ phận Nghiên cứu Năng lượng châu Á - Thái Bình Dương tại Wood Mackenzie, nói.

Ông Lee cho biết thêm rằng, lượng điện sản xuất theo các thỏa thuận như vậy đã tăng từ 15 gigawatt vào năm 2021 lên 26 gigawatt vào năm 2023, mức tăng trưởng tập trung ở Ấn Độ, Úc và Đài Loan, chiếm hơn 80% tổng công suất theo hợp đồng.

Động thái của Việt Nam nhằm giải quyết mối lo ngại của các nhà đầu tư về khả năng tiếp cận nguồn năng lượng sạch và ổn định. Đây là ưu tiên hàng đầu của một quốc gia được coi là giải pháp thay thế đầy hứa hẹn cho các doanh nghiệp muốn đa dạng hóa chuỗi cung ứng bên ngoài Trung Quốc.

Theo các nhà phân tích, việc tự do hóa thị trường cũng được kỳ vọng sẽ thúc đẩy việc xây dựng nhiều hơn các trang trại năng lượng mặt trời và gió mới.

Theo cuộc khảo sát do Bộ Công Thương Việt Nam thực hiện, khoảng 20 công ty lớn quan tâm đến việc mua năng lượng sạch trực tiếp từ các nhà sản xuất, với tổng nhu cầu ước tính gần 1 gigawatt năng lượng.

Nhà đầu tư nước ngoài lớn nhất của Việt Nam, Samsung, là một trong những công ty đầu tiên bắt đầu làm việc với chính phủ về cơ chế này. Công ty đặt mục tiêu chuyển đổi tất cả các cơ sở kinh doanh sang năng lượng tái tạo vào năm 2027 và Việt Nam là cơ sở sản xuất điện thoại di động lớn nhất của họ, chiếm hơn một nửa tổng sản lượng.

Công ty đa quốc gia Hàn Quốc nói với Associated Press trong một email rằng họ hoan nghênh việc phê duyệt “nghị định mang tính bước ngoặt này”.

Các nhà máy của họ đã chuyển đổi sang năng lượng tái tạo vào năm 2022 bằng cách mua chứng chỉ năng lượng tái tạo. “Giờ đây, với cơ chế DPPA, chúng tôi có nhiều lựa chọn hơn để mua năng lượng tái tạo và mong muốn được hợp tác với Chính phủ Việt Nam để tiếp tục phát triển và thực hiện thêm các DPPA”, công ty cho biết.

Apple Inc., công ty đã chuyển một số hoạt động sản xuất từ ​​Trung Quốc sang Việt Nam khi phải chịu sự gián đoạn trong hoạt động sản xuất sau đại dịch COVID-19, cũng hoan nghênh những cải cách này như một “bước quan trọng hướng tới một lưới điện sạch hơn”.

Bessma Aljarbou, người đứng đầu Giải pháp carbon dành cho nhà cung cấp của Apple nói trong một tuyên bố rằng, kế hoạch này mang đến cho các nhà cung cấp một “cơ hội có ý nghĩa” để hỗ trợ mục tiêu đạt được trung hòa carbon của Việt Nam vào năm 2050, đồng thời đáp ứng mục tiêu phát thải ròng bằng 0 của Việt Nam vào năm 2030.

Sự thành công của DPPA sẽ phụ thuộc vào việc Việt Nam có thể nâng cấp lưới điện hạn chế của mình nhanh đến mức nào, như trường hợp ở nhiều nơi trên thế giới, đã không theo kịp tốc độ tăng trưởng nhanh chóng trong sản xuất điện sạch. Chính phủ Việt Nam cho biết cần 15 tỷ USD để củng cố lưới điện.

Đây có thể là trở ngại đối với các nhà máy không thể xây dựng trang trại điện mặt trời hoặc gió gần đó, tức là các công ty chỉ có thể mua năng lượng sạch “ảo”, mua năng lượng từ tập đoàn điện lực nhà nước Việt Nam (EVN). Cơ quan sẽ mua điện từ trang trại điện mặt trời hoặc gió, trong đó người mua sẽ phải chịu bất kỳ khoản chênh lệch nào về chi phí giữa tỷ giá của chính phủ và mức giá đã thỏa thuận trong hợp đồng mua bán.

“Trong mô hình này, không có mối liên hệ trực tiếp nào giữa người tiêu dùng và người phát điện. Trên thực tế, họ có thể cách nhau hàng trăm km”, Cooper giải thích và nói thêm rằng mặc dù công ty vẫn mua điện từ cơ quan nhà nước EVN, nhưng giờ đây họ đã có bằng chứng hợp đồng về việc sử dụng năng lượng tái tạo.

Chỉ thị mới có hai cơ chế để các nhà máy trực tiếp mua năng lượng tái tạo. Đầu tiên là mô hình dây dẫn trực tiếp, trong đó một số người tiêu dùng điện lớn có thể được kết nối với một nhà máy điện tái tạo gần đó thông qua đường dây truyền tải trực tiếp. Sau đó, họ có thể mua điện với mức giá đã thỏa thuận. Điều này đảm bảo nguồn điện sẽ hoàn toàn là năng lượng sạch mà không có sự tham gia của EVN.

Việt Nam đã tăng cường sử dụng năng lượng mặt trời và gió lên gấp 10 lần trong giai đoạn 2015-2023 và năng lượng từ những nguồn sạch như vậy hiện chiếm khoảng 13% tổng sản lượng điện.

Trong khi đó, việc sử dụng nhiên liệu hóa thạch gây ô nhiễm, vốn đang có xu hướng giảm, đã tăng lên 53,6% tổng sản lượng điện vào năm 2023 từ mức 49,7% của năm trước, theo dữ liệu từ tổ chức tư vấn năng lượng Ember có trụ sở tại Vương quốc Anh.

Nhà phân tích chính sách điện cao cấp khu vực Đông Nam Á Dinita Setyawati tại Ember, giải thích chỉ thị mới có thể giúp đảo ngược xu hướng này bằng cách tạo điều kiện dễ dàng hơn cho các nhà sản xuất năng lượng do đảm bảo được sẽ có người mua các dự án năng lượng mặt trời và gió. “Vì vậy, có nhiều sự chắc chắn hơn từ triển vọng kinh doanh”, bà nói.

Bà nói thêm rằng, luật mới này có thể “mở khóa” rất nhiều mối quan tâm trong việc xây dựng các trang trại điện mặt trời hoặc gió ở Việt Nam.

“Chúng ta có thể mong đợi sẽ có thêm nhiều công suất năng lượng tái tạo được lắp đặt nếu kế hoạch này thành công”, theo bà Setyawati.

Nh.Thạch

nangluongquocte.petrotimes.vn